Cơ Delta (Deltoid muscle) là một cơ dày, có hình tam giác ở vai.  Cơ được hình thành từ phần mỏm cùng vai, phần xương đòn và phần xương vai. Phần mỏm cùng vai (các bó giữa) giúp dang cánh tay trong khi 2 phần còn lại giúp ổn định và đảm bảo cho hoạt động trên được thuận lợi.

.

Nguyên ủy

 

Cơ delta có phần nguyên ủy rất rộng nên được chia thành 3 phần:

  • Phần xương đòn (trước): bắt nguồn từ mặt trên và viền trước của 1/3 phía ngoài xương đòn.
  • Phần mỏm cùng vai (giữa): bắt nguồn từ phần bờ ngoài và mặt trên của mỏm cùng vai (acromion) của xương bả vai.
  • Phần gai vai (sau): mép dưới bờ sau gai vai của xương bả vai

Bám tận

  • Các sợi cơ sau đó chạy xuống phía dưới hội tụ thành một gân cơ bám vào lồi delta thân xương cánh tay.

Dây thần kinh chi phối

  • Được điều khiển bởi thần kinh nách (axillary nerve), gồm C5, C6.

Cử động

  • Cơ deta bó giữa: dang vai ở khớp ổ chảo – cánh tay, tuy nhiên chỉ xảy ra khi dang quá 15 độ (trước đó được thực hiện bởi cơ trên gai (supraspinatus muscle).
  • Cơ deta bó trước: gập vai (Cùng cơ quạ cánh tay, cơ ngực lớn, cơ răng cưa trước, cơ deta bó giữa, cơ nhị đầu cánh tay thực hiện động tác gập vai)
  • Cơ delta bó sau: Duỗi vai (cùng với cơ lưng rộng, tròn lớn tạo ra sự duỗi vai). Ngoài ra bó sau còn tham gia động tác dang ngang vai. 
  • Cùng với nhóm cơ chóp xoay, cơ delta tham gia vào quá trình ổn định khớp ổ chảo cánh tay

.

 

CÁC BỆNH LÝ  LIÊN QUAN CƠ DELTA THƯỜNG GẶP

  • Tổn thương thần kinh nách: gãy xương hoặc trật khớp ổ chảo – cánh tay có thể dẫn đến ảnh hưởng lên dây thần kinh, do đó ảnh hưởng trực tiếp đến cơ delta. Một vài triệu chứng như yếu và mất trương lực cơ, vai bị xẹp do cơ delta bị dẹp xuống, ngoài ra còn mất cảm giác vùng da tại nơi này.
  • Viêm bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai/ dưới cơ delta: bao hoạt dịch nằm ở phía dưới cơ delta, giữa mỏm cùng vai (acromion) và gân cơ trên gai (supraspinatus). Viêm bao hoạt dịch có thể dẫn đến cơn đau ở hàng loạt các cơ ở phần khớp ổ chảo – cánh tay. Nguyên nhân có thể do phần lồi củ lớn khi chuyển động, đặc biệt là xoay trong, các bao hoạt dịch này có thể bị kích thích và sưng lên do bị chèn ép liên tục giữa mỏm cùng vai và lồi củ lớn cánh tay, gây ra đau bên dưới cơ delta.
  • Cơ delta có thể bị rách, gây sưng và bầm tím và được xếp theo 1 – 3 tùy theo mức độ nghiêm trọng:
    • Cấp độ 1: xuất hiện các biến dạng nhẹ, dấu hiệu là căng cơ và sưng tấy, việc nâng nhấc cánh tay có thể gây đau nhẹ, phạm vi hoạt động thường không bị hạn chế.
    • Cấp độ 2: mức độ đau gia tăng, sưng nhiều hơn và hạn chế dần khi bị căng, các hoạt động như chống đẩy, ấn hoặc nâng có thể gây đau.
    • Cấp độ 3: những chấn thương nghiêm trọng gây ra đau dữ dội, sưng tấy, phồng hoặc hở cơ; hoạt động cánh tay bị hạn chế nghiêm trọng hoặc không thể thực hiện được.