Cơ bậc thang (Scalene muscles) là cặp cơ ở phía bên của cổ, cơ gồm có 3 bó ở mỗi bên. Cơ nối giữa mỏm ngang của đốt sống cổ và 2 xương sườn phía trên.

Cụ thể, cơ gồm 3 bó là: bó trước, bó giữa và bó sau. Cả 3 bó đều thuộc nhóm cơ cổ bên. Cơ có nguyên ủy ở mỏm ngang đốt sống cổ từ C2-C7 và bám tận xương sườn số 1 và 2.

CƠ BẬC THANG TRƯỚC

Nguyên ủy - Bám tận

  • Bó trước của cơ có nguyên ủy từ mỏm ngang đốt sống cổ C3-C6, cơ đi theo hướng xuống thấp gần như thẳng đứng, hướng về phía xương ức, tạo thành 1 gân chung duy nhất bám vào xương sườn số 1, ngay trước rãnh của động mạch dưới đòn.

Dây thần kinh chi phối

  • Được điều khiển bởi nhánh C4-C6

Chức năng

  • Bó trước tác động lên khớp giữa các đốt sống cổ. Tùy thuộc vào vị trí của đầu và kiểu co cơ mà bó trước cơ bậc thang có thể tạo ra những chuyển động sau:
  • Khi cố định xương sườn, bó trước 2 bên cơ bậc thang đồng thời co giúp gập cổ.
  • Khi đầu ở vị trí giải phẫu (thẳng trục và mặt hướng về phía trước), bó trước 1 bên co sẽ làm nghiêng cổ về cùng bên đó.
  • Khi cột sống cổ cố định, bó trước có thể cố định và nâng xương sườn số 1 lên trên. Nếu kết hợp với sự co cơ của cơ gian sườn ngoài sẽ giúp nâng xương sườn từ xương sườn 2-12. Hoạt động này của bó trước cơ bậc thang góp phần làm mở rộng đường kính trước sau của lòng ngực. Tuy nhiên, hoạt động này chỉ xảy ra trong hô hấp cưỡng bức (hít vào và thở ra theo ý muốn), Vì vậy mà cơ bậc thang là cơ hô hấp phụ thay vì cơ hô hấp chính.
  • Đôi khi, một phần cơ trong bó trước mở rộng thêm và bám vào màng trên đỉnh màng phổi. Phần cơ đó được gọi là cơ bậc thang bé. Đó là một biến thể giải phẫu bình thường phát hiện trong 7-46% dân số.
  • Khi xuất hiện, cơ bậc thang bé bắt nguồn từ mỏm ngang đốt sống cổ C7 và bám tận bờ trong xương sườn số 1, sau rãnh động mạch dưới đòn, một ít bám vào vòm màng phổi. Do sự gắn kết với vòm màng phổi, người ta tin rằng cơ này cũng làm căng vòm màng phổi.

 

CƠ BẬC THANG GIỮA

Nguyên ủy - Bám tận

  • Bó giữa là bó lớn nhất và dài nhất trong 3 bó của cơ bậc thang. Có nguyên ủy từ mỏm ngang C2-C7, các sợi cơ kéo dài thành 1 gân chung và bám vào bờ trên xương sườn 1.

Dây thần kinh chi phối

  • Được điều khiển bởi nhánh C3-C8

Chức năng

  • Khi bó giữa cơ bậc thang co, góp phần giúp cử động gập cổ tạo ra mạnh hơn. Tương tự với bó trước, bó giữa giúp làm ổn định và nâng xương sườn 1 khi thở.

 

CƠ BẬC THANG SAU

Nguyên ủy - Bám tận

  • Bó sau là bó nhỏ nhất của cơ bậc thang, bắt nguồn từ mỏm ngang đốt sống cổ C4-C6. Cơ kéo dài ra sau và thu nhỏ lại thành một gân mỏng, gân này bám vào mặt ngoài của xương sườn thứ hai. Đôi khi các sợi cơ của bó sau có thể lẫn với các sợi của bó giữa.

Dây thần kinh chi phối

  • Được điều khiển bởi nhánh C6-C8

Chức năng

  • Khi phần sườn nơi bám tận của bó trước được cố định, bó sau giúp làm ổn định và nâng xương sườn 2 khi thở.

 

CÁC BỆNH LÝ  LIÊN QUAN CƠ BẬC THANG THƯỜNG GẶP

Hội chứng đau cân cơ bậc thang (Scalene myofascial pain syndrome): là hội chứng đau thành vùng đau, trong đó cơn đau bắt nguồn từ vùng cổ và lan xuống cánh tay. Tình trạng này có thể biểu hiện là nguyên phát hoặc thứ phát của bệnh lý đau cổ. 

  • Các hoạt động gây đau:
    • Chấn thương Whiplash
    • Ho nhiều
    • Thở hổn hển (những người bị hen suyễn, khí phế thũng, hoặc viêm phế quản hoặc viêm phổi đặc biệt dễ mắc các vấn đề liên quan đến cơ bậc thang)
    • Kéo hoặc nâng với cánh tay ngang với thắt lưng
    • Làm việc trong thời gian dài với đầu quay sang một bên
    • Nằm sấp, đầu quay sang một bên
    • Mang theo ba lô hoặc ví nặng
    • Mặc cổ áo chật hoặc cà vạt.